Özel Gereksinimli Çocukların Ailelerinin İhtiyaçları
Özel Gereksinimli Çocukların Ailelerinin İhtiyaçları
Özel Gereksinimli Çocukların Ailelerinin İhtiyaçları
Özel gereksinimli çocuğu olan aileler; çocuklarının okulda kazanmış oldukları becerileri günlük yaşama aktarmaya çalışarak, onların bu becerileri davranışa dönüştürmelerini kolaylaştırmak, onlara rehberlik etmek, ihtiyaç halinde yardımcı olmak, yaşanabilecek olası problemleri engelleyici ve çözümleyici pek çok becerilere sahip olmak açısından çeşitli eğitimlere ihtiyaç duymaktadır (Varol, 2005).
Özel gereksinimli çocuk sahibi aileler çocuğun yetersiz olduğu becerilerin nasıl kazandırılacağı, çocuk ile nasıl sağlıklı iletişim kurulacağı ve çocuğun davranışlarının nasıl kontrol edileceği gibi konularda desteğe ihtiyaç duymaktadır (Öncül, 2012).
Aileler özellikle duygusal ve bilgi desteği konularında desteklenmelidir.
Duygusal destek; kendilerini dışlanmış, umutsuz, depresif gibi psikolojik sıkıntılardan herhangi birinde ya da birkaçında hisseden aileler için duygusal destek önem taşımaktadır. Ailenin özsaygısı, güven hissetmesi, duygularını kontrol etmesi ve kaynaklarını kullanabilmesi için duygusal destek esastır. Ebeveynden ebeveyne yapılan destek, duygusal destek için önemli olduğundan erken müdahale uzmanları, ailelere yakında yaşayan başka bir ebeveynle iletişim bilgisi ya da destek grup bilgisi verebilir. Diğer kişiler olumlu ve kuvvetli yönlendirici olarak aileye; dinlemek ve onlara cevap vermek, sıcaklık ve samimiyet göstermek yoluyla doğrudan duygusal destek sağlayabilirler (Jung, 2010). Ailelere verilen eğitimin ailenin duygusal destek ihtiyacını azalttığı görülmüştür (Kuloğlu, 2011).
Bilgi desteği; ailelerin çocuklarının yetersizliği, çocuk gelişimi ve çocuğuna yönelik kullanabilecek stratejiler ve ulaşabilecek kaynaklar gibi bilme ve anlama ihtiyaçlarına cevap verecek desteklerdir. Bazı aile üyeleri çok az bilgiye sahip olabilir ve bu bilgileri uzmanlarından almayı tercih edebilirler. Bazı aileler ise ilk bilgileri arkadaşlarından, ailelerden ya da internet gibi diğer kaynaklardan araştırıp bulabilirler (Jung, 2010). Bilgilendirmenin anne babanın kaygı düzeyini azalttığı görülmüştür (Koçak Uyaroğlu ve Bodur, 2009). Ailelerin ihtiyaçları Turnbull ve Turnbull (1990) tarafından; sevgi ve ilgi ihtiyacı, kendine güvenin geliştirilmesi ihtiyacı, sosyalleşme ihtiyacı, ekonomik ihtiyaçlar, bilgi ve destek ihtiyacı, özel gereksinimli bireylerle ilgili gelecekteki beklentileri, duygusal anlaşılma ve destek, sosyal kabul vb. başlıklarla sıralanmaktadır.
Normal gelişim gösteren çocukların ailelerinin sevgi, çocuğunu koruma, çocuğuna ilgi gösterme, çocuğunun gelişimi için uygun ortam hazırlama veya çocuğun gereksinimlerini karşılama gibi sorumlulukları yerine getirirken; yetersizlikten etkilenmiş çocukların anne-babaları, tüm bunları yapar ve bunun yanı sıra, çocuğa yeni beceri öğretme veya fizyoterapi hareketlerini yaptırma ve bunun gibi daha bir sürü yeni sorumlulukları da üstlenmektedir (Sucuoğlu, 1997).
Ailenin desteklenmesi, onlarla etkinlik ve görüşmeler yapmakla mümkün olmaktadır. Anne baba için hazırlanacak aile eğitimi etkinlikleri yoluyla, yaşadıkları tükenme ve çaresizlik durumları azalabilecektir. Böylelikle motivasyon düzeyleri artacak, özel gereksinimli çocuklarıyla ilgili yaşadığı problemlerin yerini, daha pozitif bir bakış alacaktır. Anne babalar çocuklarını daha iyi tanıyabilecekler, gelişimsel geriliğinin türünü ve eğitim performanslarını öğrenebileceklerdir. Davranış problemleri ile baş etme yollarını öğrenebileceklerdir. Çocuklarının ihtiyacı olan beslenme, tuvalet ve bağımsız hareket becerileri gibi temel yaşam becerilerini kazandırabileceklerdir. Ayrıca iletişim kurma, sosyalleşme ve günlük yaşamı kolaylaştırma gibi konularda da çocuklarına yol gösterici olmaları sağlanacaktır (Birkan, 2002).
Özel Gereksinimli Çocukların Kardeşleri yetersizlik yaşayan çocuğun yetiştirilmesi konusu tüm aileyi etkilemektedir ve aile üyeleri üzerinde duygusal ve bilişsel olarak doğrudan etkileri olmaktadır (Schomaker, 2002). Yetersizlik yaşayan çocuğu olan ailelerde, kardeş ilişkileri; ailenin tipine, ailedeki yaşam stiline, ailenin çocuk yetiştirme deneyimine, çocuk sayısına, çocuklar arasındaki yaş farkına, çocukların cinsiyetine, ailenin sosyoekonomik düzeyine, çocuğun yetersizliğinin türüne ve derecesine göre etkilenebilmektedir (Varol, 2006). Kardeşler ise yeni birinin aileye gelmesinin mutluluğunu çok yoğun yaşayabilir ancak farklı özellik taşıyan bir kardeş, üzüntü ve farklı karmaşık duyguları da beraberinde getirmektedir. Hatta kardeşler fark etmeme, kıskançlık, korku, utanma, sıkılma ve kötü davranma gibi bazı çeşitli tepkiler gösterebilirler. Diğer bir yandan farklı özellik taşıyan bir kardeş, daha toleranslı olma, sorumluluklarını geliştirme, insan ilişkilerine ve farklılıklara duyarlılığın artması gibi olumlu duygular ve yaşantılar da kazanabilmektedir (Akkök, 2003; Varol, 2006).
Çocuğun ailede aldığı eğitim sonraki yıllara temel oluşturmaktadır. Bu yönü ile aile, çocuğun eğitiminde en önemli rolü oynamaktadır. Anne babalar, aile eğitim programları ile çocuk gelişimi ve eğitimi hakkında desteklenmeye ihtiyaç duymaktadırlar. Aile eğitim programları ebeveynlere hem anne babalık becerilerini hem de çocuk gelişimi ve eğitimiyle ilgili bilgileri kazandırmaktadır. Aynı zamanda ailenin, çocuklarının okuldaki eğitimine katılmalarını sağlamaktadır. Anne babaların çocuklarının eğitimine katılmaları, çocuğun ailesi ile ilişkilerinde olumlu etkiler yaratmaktadır.
